DEPRESJA U DZIECI I MŁODZIEŻY. JAK JĄ ROZPOZNAĆ I WSPIERAĆ?

23 lutego obchodziliśmy kolejny Ogólnopolski Dzień Walki z Depresją. W nawiązaniu do tego dnia zamieszczam artykuł skierowany głównie do rodziców i nauczycieli, mający na celu zwiększenie świadomości na temat depresji.

Coraz więcej dzieci i młodzieży zmaga się z depresją. Narodowy Fundusz Zdrowia podaje, że liczba niepełnoletnich pacjentów leczących się na zaburzenia lękowe oraz depresyjne wzrosła o 120% w ciągu ostatnich lat. Objawy tych zaburzeń są inne u dzieci niż u dorosłych – jak zatem rozpoznać depresję u młodzieży i jak wspierać nastolatków?

Diagnoza depresji u dziecka może być trudna, ze względu na podobieństwo objawów zarówno do zachowań i emocji towarzyszących okresowi dojrzewania, jak i innych zaburzeń takich, jak ADHD czy zaburzeń odżywiania.
Obecnie wiadomo już, że zarówno dzieci spokojne, wycofane, jak i drażliwe, kierowane do specjalistów w związku ze „złym zachowaniem”, mogą cierpieć z powodu depresji. Niezdiagnozowana na czas i nieleczona depresja u młodzieży ma szereg negatywnych skutków.

U jednych i u drugich mogą wystąpić zaburzenia, których następstwem są:

-pogorszenie przystosowania społecznego (brak kontaktu z rówieśnikami),
-trudności w nauce,
-niekiedy zwiększone ryzyko samobójstwa,
-zwiększone ryzyko depresji w przyszłości.

Objawy depresji u dzieci i młodzieży

Depresja nie jest łatwa do rozpoznania, zwłaszcza u dzieci i młodzieży. Objawy mogą być często traktowane jako normalne zmiany emocjonalne i psychologiczne zachodzące wraz z rozwojem dziecka i wkraczaniem w kolejne fazy dorastania. Objawami depresji są najczęściej:

-smutek
-ograniczenie lub rezygnacja z zainteresowań i aktywności, które dotychczas sprawiały radość (anhedonia)
-zmiany w zakresie aktywności psychoruchowej – spowolnienie lub pobudzenie
-poczucie braku nadziei i sensu życia
-niskie poczucie własnej wartości
-nadmierne poczucie winy
-poczucie bezradności
-nawracające myśli o śmierci i samobójstwie
-spadek energii
-nadmierna męczliwość
-zaburzenia koncentracji uwagi
-wzrost lub spadek apetytu
-wycofanie społeczne
-rozdrażnienie lub złość, napady agresji
-brak koncentracji na codziennych czynnościach w szkole czy w domu.
-zaburzenia snu – bezsenność lub zwiększona potrzeba snu, zmęczenie i niska energia.

Nie u wszystkich dzieci i nastolatków zaobserwujemy powyższe objawy. Wiele z nich wykazuje różne objawy w zależności od czasu i okoliczności. Depresję u młodzieży i nastolatków może zdiagnozować tylko lekarz-psychiatra. Wczesne skierowanie do specjalisty i zapewnienie wsparcia psychologa ma olbrzymi wpływ na skuteczność leczenia. Nauczyciele, tak jak rodzice, mogą na bieżąco obserwować zmiany, jakie zachodzą u uczniów i uczennic – również te negatywne.
W rozpoznaniu depresji u nastolatków ważna jest jednak świadomość, że to zaburzenie może przejawiać się również zupełnie inaczej, poprzez pobudzenie psychoruchowe, nerwowość, nadmiar energii czy poirytowanie połączone z brakiem umiejętności skupienia się. – To chyba najczęstszy kłopot, który mają rodzice czy nauczyciele obserwujący młodego człowieka. W powszechnym przekonaniu w depresji dominuje obraz osoby wycofanej, smutnej, bez energii do życia. Tymczasem u nastolatków wygląda to zupełnie inaczej, co powoduje, że dorośli albo bagatelizują pozostałe objawy albo negują już postawioną diagnozę.

Przyczyny depresji u dzieci i młodzieży

Przyczyną wystąpienia klinicznej depresji nie jest jakiś pojedynczy czynnik biologiczny czy jedno zewnętrzne zdarzenie. Z pewnością należy brać pod uwagę procesy biochemiczne zachodzące w mózgu, czynniki genetyczne czy wpływ środowiska zewnętrznego.

Na rozwój depresji może mieć wpływ również:

-nadużywanie alkoholu lub innych substancji psychoaktywnych przez członków rodziny,
-przemoc w rodzinie,
-przewlekła choroba któregoś z rodziców, innego członka rodziny lub samego dziecka,
-utrata ukochanej bliskiej osoby spowodowana śmiercią lub np. rozwodem rodziców,
-sytuacje psychicznego, fizycznego lub seksualnego wykorzystywania przez opiekunów,
-przewlekły konflikt małżeński rodziców,
-zaniedbanie,
-brak zainteresowania,
-wrogość i emocjonalne odrzucenie, nadmierne kontrolowanie przez rodziców,
-obarczanie dziecka zbyt dużą, przerastającą jego możliwości odpowiedzialnością,
-trudna sytuacja materialna oraz społeczna izolacja rodziny.

Leczenie depresji u dzieci i młodzieży

Leczenie depresji u dzieci i młodzieży, podobnie jak w przypadku dorosłych, jest połączeniem psychoterapii z farmakologią. Stosuje się także terapię domową, polegającą na działaniach rodziców, mających na celu wspieranie dziecka i odpowiednią opiekę nad nim.
Jak już wiadomo – aktywność fizyczna jest lekiem na całe zło. Warto zadbać o chociaż 30/45 minut aktywności fizycznej w ciągu dnia. Ćwiczenia fizyczne zwiększają produkcję endorfin, które są hormonami poprawiającymi nastrój. Można również zastosować akupunkturę, masaże czy medytację. Warto zadbać również o sen. Należy spać około 7-8 godzin dziennie, najlepiej w regularnych godzinach, aby nie psuć sobie rytmu dnia. Higiena snu również jest bardzo ważna. Niektóre suplementy ziołowe są również stosowane w leczeniu depresji, takie jak ziele dziurawca. Olejki eteryczne również mogą pozytywnie wpływać na cały organizm. Przykładem jest dziki imbir- jego wdychanie może aktywować receptory serotoniny w mózgu. Może to spowolnić uwalnianie hormonów wywołujących stres. Warto najpierw skonsultować się z lekarzem przed przyjęciem suplementu lub połączeniem suplementu z lekami na receptę, ponieważ niektóre suplementy mogą reagować z niektórymi lekami. Niektóre suplementy mogą również nasilać depresję lub zmniejszać skuteczność leków.
Przede wszystkim warto również postawić na zdrową dietę, która ma w sobie wszystkie składniki odżywcze, odpowiednią ilość kalorii oraz witamin i błonnika. Należy dostarczać odpowiednią ilość makroskładników, takich jak białka, węglowodany i tłuszcze. Kwasy omega 3 są ważne dla rozwoju neurologicznego i zdrowia mózgu. Należy więc zadbać o ich odpowiednią ilość w diecie. Witamina B-12 i B-6 są niezbędne dla zdrowia mózgu. Kiedy poziom witaminy B jest niski, ryzyko wystąpienia depresji może być większe.
Tyle mówi się o suplementacji witaminą D3, gdyż jest ona ważna dla zdrowia mózgu, serca i kości. Osoby z depresją częściej mają niski poziom tej witaminy. Warto więc wystawiać naszą skórę na ekspozycję promieni słonecznych!
Uwaga! Jeśli dziecko wypowiada myśli na temat braku sensu życia, interesuje się umieraniem, twierdzi, że chciałby zasnąć i więcej się nie obudzić, szuka informacji na temat leków, trucizn, ujawnia choćby niewielkie zamiary popełnienia samobójstwa, to istnieje poważne ryzyko podjęcia przez nie próby samobójczej. W takiej sytuacji kontakt ze specjalistą powinien być natychmiastowy. Może się okazać, że konieczna będzie hospitalizacja dziecka.

Podsumowanie

Nie należy bagatelizować takich problemów. Warto udać się do specjalisty lub po prostu porozmawiać z bliskimi. Często jest to skuteczniejsze niż nam się wydaje. Poza tym, odpowiednia dieta, aktywność fizyczna czy dobry sen są w stanie zdziałać cuda. Każdy z nas ma problemy, czy to większe czy mniejsze, ale należy stawić im czoła i próbować je rozwiązywać. Wiem, że łatwo się mówi, ale lepiej działać szybciej, jeśli występują objawy depresji. Nie ma się czego wstydzić, gdyż jesteśmy tylko ludźmi.

Opracowała: psycholog Roksana Jankiewicz